Wednesday 23 November 2011

Analysis: US hmalaknain China angchhung ata Burma a thlemchhuak thei mai thei
Pu Lallian Thara

(AP) WASHINGTON — Kum zabi chanve chhunga US palai lawk berin Burma ram a tlawh hmasak berna tur chuan, khawvel sawrkar tam takin an kawmserhna leh a ṭhian rinawm, mahse a rin ngam tak tak si loh, China ram chunga loh theih lohva a innghahna chu tihkiam theihna kawng a hawng dawn ta.

US Secretary of State Hillary Rodham Clinton-i chuan ni hnih chama sawrkar hruaitute leh opposition hruaitute kawm turin December thla ni 1-ah Burma rama kal a tum a. Hei hi US-in a lo kawmserh tawh sipai sawrkar nunrawng tak nen inzawmna neih leh tuma kum 2 chhung a beihna rah chhuah a ni.

Sipai inrawlhna thuk tak awm bawk mah se civilian sawrkar hming pu thei tur din tuma inthlanna nikuma an buatsaih avang khan US chuan Burma sawrkar chu democratic reform nasa lehzuala ti tura a nawr theih a beisei zual sauh a.


Sawkar thar chuan opposition hruaitu Aung San Suu Kyi-i a chhuah a, sawrkara nihna sang chelh chinte nen inbiakna a buatsaihsak chawpchilh ta bawk a.

Obama sawrkarin palaite thlaha inbiakrem zawnga hma a lakna hian thiltum dang a nei bawk a, chu chu: China-in sumdawnna lama ṭhang duang tak, Southeast Asia a chiahpiah (influence) lutuk tur dan nan heng ram sawrkarte nena inlaichinna ṭha siam a duh vang a ni.

China hi Burma ram leh a awptu sipai general rual tan ṭhian ṭha a lo ni kumkhua a. 1988 buaina rawng taka an nuai chimihna khan Burma sawrkar chu a ti-riang zual hle a. Khawthlang sawrkarten sumdawnna lam leh politics lama an kawmserh leh an nekchep laiin China erawh chuan diplomatic support te, investment te leh ralthuam te pein a lo thlawp char char a.

Hetia thlawpna nasa tak an dawng chung hian hnam rilru nei khauh, Burma ram hruaituṭhenkhat chuan China chungah rinhlelhna lian tak an nei tlat a; China kut hnuaia kun aṭul hun a awm palh an hlau rilru tlat a ni. Tichuan, China-in a chiahpiah lutuk tur laka invennan India nen inkawm ṭhat tumin hma an la ta a.

“Burma hian he ram hnih nena inlaichinna ṭha a neih avang hian a ngaih a ngam thei chuang lo, chuvangin anni pahnih buk tawk tur ram dang a mamawh a ni.” “Tunah hian a duh chu a thlang ta a ni”, tiin 1999 aṭanga 2002 thleng Burma rama US palai lu ber lo ni thin Pricilla Clapp-i chuan a sawi a ni.

Clapp-i chuan tuna sipai officer upa tawh takte hi Mao Zedong-a hun laia China ṭanpuina dawng, Burma ram hmar lam ram zau tawk tak lo awp ṭhin, helho (BCP leh a thurualpuiho a sawi duhna a ni ngei ang) lo do hrep tawh an ni hlawm a ni, a ti.

China hian he ṭanpuina a pek ṭhin hi a tihtawpna a rei tawh a. Sumdawnna lama Burma rama China hnuhma hi kum 20 chhungin a lian tham hman hle, a bik takin Burma hmar lamah a lang ber a; khawnvartui, gas, leihnuai thil laih chhuah lam leh thing leh mau lamah sumlu a hnimphum nasa hle a ni.

Politic vanga lung in lo tang tawh leh US Campaign for Burma-a executive director ni mek Aung Din-a chuan Chinese-hovin an chiahpiah nasa lutuk hi Burma mipui nawlpui chuan an ngaithei lo hle a ni, a ti.

Thein Sein-a sawrkar tharin thutlukna a siam tawh zinga pawimawh ber chu China sawrkar bituma an sak mek, Kachin State hmar lama Irrawaddy luipui khuapa electric tha siamna tur hydropower dam project, hrawl zet mai sak hna an titawp lailawk ta hi a ni.

Thein Sein-a chuan he project hi mipui duhdan kalh a ni, a ti a. He tuikhuah hian lo ram tam tak a chim dawn bakah Irrawaddy lui luang a tikhaihlak dawn bawk a ni.

US-in Thein Sein-a sawrkar nena inlaichinna tha siam tuma a beih mek laia he thutlukna a siam hian thu rum taka sawi a nei bawk a, chu chu: An mitmei ven tul khawpin Burma-in China thil bat a nei lo, tih a ni. (Myanmar was not beholden to China.)

US hnen aṭanga a duh ber, sanctions hlih a nih theih nan Burma hian thil tam tak a tih erawh a la ngai ang.

Sanction hlip tur hian Congress remtihna lak a ṭul dawn a, heta dan siamtu lawk pui puite zingah hian mimal takin Burma democracy ram dik tak a nih duhpuitu an tam hle a. Heng mite hmin tur chuan a hmasa berah Suu Kyi-i nen an inbiakrem phawt a ṭul ang a, politics vanga lung in tangte chhuah vek a ngai bawk ang a, chuan, tlang chung mi helho nena inremna siam a ṭul bawk ang.

Hetih lai hian, Obama sawrkar chuan Thein Sein-a sawrkar thiltih ṭhatte avanga a lawmna tihlan a tum ta a ni.

1955 kuma John Foster Dulle-a lo kal hnu aṭanga a vawi khatna tur, tunṭuma Clinton-i lo zin tur hi Thein Sein-a tan ramdang sawrkarte nena inlaichinna ṭha siam kawnga hmasawnna pawimawh tak a nih bakah sipai lal ṭhenkhat, ngaihdan nei rumho mitmei veng rana fimkhur taka a hmalak hlawhtling tawhte chunga lawmman hlanna a ni bawk a ni.

Clinton-i lo zin tur hian Suu Kyi-i ban tha pawh tichak zual sauh tura beisei a ni bawk a. Ani hi Suu Kyi-i remtihna vanga lo kal tur a ni a, nakin zela US-in Thein Sein-a sawrkar nen inlaichinna thuk zawk siam nana hma an lakna turah pawh Suu Kyu-i remtihna hi a pawimawh hle zel dawn a ni.

Burma sawrkarin Obama sawrkar kut rawn phar chu vawn tumin a kut chu lo phar chhuak ve bawk mah se, ek tla anga ranga Burma ram politic a inthlakthleng chu beisei tur a ni lo ang.

US sawrkar chuan Suu Kyi-i party-in inthlan lo awm turah chuh ve zel an tum chu an thlawp a. Amarawhchu, engang pawhin heng inthlannaahte hian titha mah se, an party thiltih theihna chuan chin a nei dawn a ni. Sipai aiawh party-in parliament seat 100-a 80 deuh thaw a control tlat avangin.

[Saturday, 19 November 2011 ni chhuak AP News lehlin a ni.]

Thu lakna : Muchhip Groupmail 

No comments:

Post a Comment