Zo Vapual

Mizo Hnam Dan

R.Vanlawma

Khawvel ram hrang hrang kan hriat phak tawk tawk kan han thlir hian Mizo hnam dan hi a lo tha tawk hlein kan inphu tawkah chuan tha hlein a lang.

Ro khawm thu ah chuan pa a lo thihin nuin a ai a awh nghal mai a, pa hminga thil awm apiang te kha a neitu a ni zel a ni. Ro khawmtu chu a ni lo na a, a neitu a la ni reng a ni. Pain ro khawmtu tur a duh ang khan nuin a khawmtir leh tur a ni. Fatlum hi ro khawmtu ber an ni. Chumi awmzia chu fapa kha indang tura ngaih an ni a, fatlum ber kha indang lo tura ngaih a ni a, fatlum ber a indan a, fapa dangin nu leh pa an chawm hlum chuan fatlum dinhmunah an ding a ni. An pa ro neih dan azirin unauten an insem thin.

Inneihna lam thilah pawh Mizo tlangvalin nupui a neihin a nupui man a pe thin a, a man teltu nu leh pa pawhin man tam taka ngai lovin fanu man chu laina te nen an ei tlang thin a, manpui baah mantrang te a awm a, man eitu hi pasal nei tan khan laina hnai tak an lo ni lehzual a, laina nghet siamna a ni a, thil thra tak a ni. Ram tam takah nupui man hi a awm ve a, hnam threnkhat chuan pasal neih dawn hian pasal te hnenah sum emaw, thil dang man to tak tak an pe thrin. India rama hnam tam ber hian pasal te hnena pek tur (thuam) hi an phut nasa a, tunlai phei chuan mi hausa deuh an nawmsakna tur neitu chuan nuai bia thuam an neih a trul thrin a, an thih chuan chung thuam te chu lak kir leh a ni ngai lova, an thi a nih loh chuan inthren hian pek kir leh tur a nih avangin, pek kir lohna turin an mo duh mang loh hal hlum an ching em em a, Mizo zingah chuan nupa inthren chungchanga inthahna a la awm ngai hauh lova, chuvang chuan kan dan pawh a thra tawk em em a ni. 

Mizote chu nupa a tu zawk zawk pawhin inthren an duh chuan an inthren mai thei. Mipain a nupui chu "Ka ma a che" a tih chuan an inthren a ni mai a; hmeichhiain,"Sum ka chhuah e" a tih chuan man an pek kha an pe kir a, an inthren a ni mai. An induh leh a nih chuan an inko haw mai a ni. Hetianga inthren a harsat vak loh avang hian inthrenna a titam chuang lova, inthren chungchanga inthahna a awm loh avangin hnam dang dan aiin kan dan hi a lo thra zawk tihna a ni. Hnam dang chu inthren hi a harsa em em a, court-a inkhin te a ngai a, tangka tam tak an sen phah a, mi an lo inhmangaih tawh loh chuan engmahin a phuar khawm thei chuang si lo va, a buaithlak mai mai niin a lang.

Mizo chuan nunna hi a ngai ropui hle a, chuvangin tualthah hi an duh lo em em a, tualthah hi a awm ngai lo tluk a ni. Tualthattu chu thah ve leh a thiang a ni. Tihpalha an intihhlum chuan sialin an thlaichhiah tur a ni. 

Rukruk hi an duh lo em em a, an thil ruk a thuin sial thlenga inchawitir theih a ni. Chu chu thrihna tih lohvah chuan lei chawi sang ber a ni. Mi rethei hi an lo khawngaih fo va, miin ei tur lo tlachham se la, a ei tur threnawm ta a lo zen ruk chu an ngaithiam fo thin. 

Hmeichhe hmeichhiatna hi an humhalh em em thrin a, miin nula a lo rai a, a neih leh duh si loh chuan hremna sang thei ber sial an lo chawitir thrin a, chu chu tualthat pawh ni se la, an hremna tluk a lo ni a, an lo ngaih pawimawhzia a tilang hle. Nula chungchang thu ngaih pawimawhzia a tilang hle. Nula chungchang thuah hian lei chawi theihna chi tam tak a awm a, tih hminghliauna lam chi tam tak hnute deh sak rikngawt te, an puanfen lo zarsak mai thlengin lei chawi theihna a lo ni a. Amaherawhchu trawng tlahawlh tak mai,"Tlangvalin nula a ngaih chuan a thih hnuah Mitthi khaw kawtchhuahah chuan Pawlan a lo sai ngam lo a ni" tih a awm a. Hei hi mipa uanthuanna mai mai avanga an sawi mai mai, sawi chhawn leh tak zel mai niin a rin theih a ni. Tun hmaa,"Tu pa zu khawn chang lo dawt" an tih ang atranga lo chhuak a nih a rinawm. Mizoten hmeichhe hmeichhiatna an humhalh nasa em em a ni.

Keimahnia mi hnuaia awm lo va kan awm lai khan Mizo hnam hrang hrang hi kan lo indo fo thrin a, indo loh lai a awm tam mang lo. Khang lai khan indona lamah mipa an thang bo reng reng avang leh ral venga awmbo reng reng a trul avangin hmeichhia chu ral do lamah hian an tel ve ngai si lo va, in lama hna lo thawk leh hna tesep tinreng lo thawktu an ni thrin a, chuvang chuan hmeichhe chan hi a tam hle a, thing phurh, tui chawi leh thil dang mipa tih ngai loh tih tur an nei a, khawvel hmun dang ang bawkin mipa silhfen siamtu leh in chhung rawngbawltu an ni a, an hna pawh a tam hle reng a ni. Mipa aiin hmeichhia an lal lo hle a ni tih pawh a dik kawng khat hle ang, mahsela a hun lai azir a ni ve a, tun hnu hi chuan a reh sawt hle ni pawhin a lang. Hna an lo thawh tam a, sumdawn lamah pawh chhungkaw ei tur la luttu an nih chinah phei chuan an thu hi a te zawk lo sawt hle a ni. A tlangpuiin mipa hi taksa pawh lian zawk leh chak zawk leh fin zawk an lo nih chuan chungnunna zawk an nei lo thei lo vang tih pawh a hriat a ni.

Photo : Dika Fanai